Thịt dê được chế biến thành nhiều món ăn có giá trị dinh dưỡng và chữa bệnh. Trong “Tản Đà thực phẩm”, cố thi sĩ Tản Đà rất ca ngợi các món ăn từ dê; các món này ăn vừa ích khí, ôn bổ trung hạ tiêu, dùng trong trường hợp ốm yếu, đau lưng mỏi gối, sinh hoạt tình dục kém, di tinh, mộng tinh...
Thịt dê chứa 20,7% protid; 4,3% lipid; 11mg Ca; 129mg P; 2mg Fe; có vitamin B1, B2, PP và cung cấp 125 calo/100g thịt. Theo Đông y, thịt dê vị ngọt, tính ấm, vào tỳ thận. Có tác dụng ích khí bổ trung, ôn trung hạ tiêu. Dùng cho các trường hợp ốm yếu sút cân, suy nhược cơ thể, đau lưng mỏi gối, đau bụng do hàn, sản phụ đau bụng sau đẻ do bị lạnh và huyết hư thiếu máu. Xin giới thiệu một số món ăn - bài thuốc từ thịt dê.
Cháo thịt dê sâm kỳ linh táo: thịt dê 100g, hoàng kỳ 30g, nhân sâm 6g, phục linh 15g, đại táo 5 quả, gạo tẻ 100g. Đem các dược liệu sắc lấy nước, dùng nước sắc nấu với gạo thành cháo, thịt dê thái lát cho vào cháo, khi cháo chín nhừ thêm gia vị thích hợp. Dùng cho các trường hợp gầy sút dễ cảm cúm, tự hãn, cơ thể suy nhược.
Thịt dê hầm sơn dược: thịt dê 250g, sơn dược 100g, kỷ tử 25g, long nhãn 15g, đại táo 10 quả. Tất cả hầm chín nhừ thêm gia vị. Cho ăn buổi tối trước khi đi ngủ. Dùng cho bệnh nhân thận dương hư, di tinh liệt dương...
Đương quy sinh khương dương nhục thang: thịt dê 200g, gừng tươi 12g, đương quy 20g. Thịt dê làm sạch thái lát, gừng cạo vỏ ngoài đập giập, nấu với đương quy thái lát và một lượng nước thích hợp. Khi thịt chín nhừ, vớt bỏ bã thuốc, thêm gia vị, bột tiêu. Ăn 2 - 3 lần trong ngày. Dùng cho người cao tuổi thể trạng suy nhược, phụ nữ sau sinh đẻ huyết hư thiếu máu, người bệnh suy nhược sau bị bệnh lâu ngày; trường hợp trúng hàn phúc thống.
Đương quy dương nhục canh: thịt dê 500g, hoàng kỳ 25g, đảng sâm 25g, đương quy 25g. Thịt dê rửa sạch thái lát, hoàng kỳ, đảng sâm, đương quy thái nhỏ, dùng vải xô gói lại, nấu với thịt dê với một lượng nước thích hợp. Khi thịt dê đã chín nhừ, cho gừng tươi đập giập, muối ăn và các gia vị khác thích hợp, tiếp tục cho sôi đều, lấy bỏ bã thuốc. Ăn nóng. Dùng cho phụ nữ sau đẻ, cơ thể suy nhược thiếu máu, sốt nhẹ, vã mồ hôi, lạnh tay chân.
Súp thịt dê củ mài: thịt dê 500g, gừng tươi 15g; hành tươi 30g, sơn dược 500g. Thịt dê bỏ màng, rửa sạch nhúng nước sôi, đem thái lát to, gừng tươi, hành tươi đập giập để sẵn, sơn dược thái lát. Tất cả cho vào nồi, thêm bột tiêu, dấm, rượu, nước sạch. Đun to lửa, vớt bỏ váng bọt, đun nhỏ lửa cho chín. Vớt bỏ bã gừng hành, thêm gia vị, chia ăn nhiều bữa. Chữa các trường hợp hư lao suy nhược cơ thể, huyết trắng, trẻ em suy dinh dưỡng, ho lâu ngày do viêm khí phế quản, tiêu chảy.
Canh súp thịt dê: thịt dê 250g, củ cải trắng 200g, thảo quả 3g, trần bì 3g, riềng 6g, lá lốt 3g, bột tiêu 3g. Thịt dê làm sạch luộc chín để ráo nước, thái lát. Củ cải rửa sạch thái lát. Thảo quả, trần bì, riềng... tùy loại đập giập, thái vụn gói trong vải xô. Hành, lá lốt, bột tiêu và các gia vị khác đều được chuẩn bị sẵn. Tất cả cho vào nồi thêm nước, đun sôi, vớt bỏ váng bọt, đun nhỏ lửa cho chín nhừ. Lấy bỏ gói dược liệu, gắp bỏ bã gừng hành, thêm gia vị thích hợp, cho ăn nóng 1 - 2 lần trong ngày. Dùng cho các trường hợp đau quặn bụng do tỳ vị hư hàn, nôn ọe, tiêu chảy.
Kiêng kỵ: Không dùng cho người có biểu hiện sốt nóng do nhiễm khuẩn viêm tấy. Trong thời gian ăn các món nấu chế từ thịt dê, không dùng các thuốc có xương bồ, bán hạ.
TS. Nguyễn Đức Quang